Oprichter Stichting Communicatie: Louis ten Berge (1935-2011)

Stichting Communicatie bestaat dit jaar 50 jaar. Een mooi moment om de oprichter van onze organisatie (Louis ten Berge) onder de aandacht te brengen. Wie hij was en welke invloed hij (nog steeds) heeft op ons gedachtengoed.

Onderstaande tekst is gebaseerd op meerdere interviews die met Louis zijn gehouden in 2009 en 2010. Hij heeft destijds expliciet toestemming gegeven om deze teksten te gebruiken in uitingen van Stichting Communicatie.

Louis is op 10 maart 1935 geboren te Amersfoort in Nederland.

Zijn familiale roots van vaderszijde, beginnen in de 18^e eeuw bij de koffiehandelaar Douwe Egberts. Op materieel gebied was dat dus al een goed begin! Bovendien werd hij geboren op een zondag en we weten wat dit betekent …….want een zondagskind schijnt veel geluk te krijgen in het leven.

Maar niets is bedrieglijker dan schijn …. want de eerste 25 jaar van zijn leven kwamen deze voorspellingen niet uit. Het was namelijk een beetje een raar jongetje. Als kind van meer dan 2 jaar kon hij nog steeds geen woord praten. Diverse consultaties bij specialisten brachten geen verbetering. Het rare is, dat hij in de rest van zijn leven niet veel anders meer heeft gedaan dan praten.

Op 7-jarige leeftijd plukte hij bloemen in de tuinen van de buren, om ze daarna op straat te verkopen. Toen een van de buurvrouwen haar eigen bloemen moest kopen was het – exit commerciële carrière.

Louis is geboren als 2^e zoon in een gezin van uiteindelijk 7 kinderen.

Zijn vader was een – streng katholieke –  intellectueel. Zijn moeder was de meest positieve en optimistische vrouw die je je maar kunt indenken met bovendien creatieve gaven en een levendige fantasie. Louis heeft de intellectualiteit van zijn vader geërfd èn de fantasie van zijn moeder. Maar dan houdt de overdracht van positieve ouderlijke eigenschappen op, want Louis was (zoals zijn moeder altijd zei) iemand die voortdurend in de contramine was.  Iemand die anders wil handelen dan anderen; iemand die anderen tegenspreekt of in gewoon Nederlands: een dwarsligger.

Hij was ook een ongelovige Thomas. Zijn kritische geest maakte dat hij overal vraagtekens achter plaatste. Hoe meer mensen overtuigd zijn van een of andere grote onomstreden waarheid, ………. des te argwanender werd Louis.

Maar het ergste was dat hij een aangeboren talent had om de tekorten, fouten en stommiteiten bij anderen snel en scherp te zien. Zelfs al ging het maar om een klein ‘splintertje’ in het oog van een ander……. Louis had het al gezien! De ‘balk’ in zijn eigen ogen had hij natuurlijk wat minder in de gaten.

Op zich hoeft deze eigenschap geen ramp te zijn, maar Louis kon het niet laten om ongevraagd en ongezouten zijn mening te geven. Als kind deed hij dat ……en ook als volwassene bleef hij dit doen. Mensen voelden zich daardoor soms gekwetst en reageerden dan negatief.

Door zijn karakter hadden opvoeders het vaak erg moeilijk met hem. Als gevolg daarvan zat hij vóór zijn 19^e jaar op 10 verschillende scholen en 4 internaten.

Vele malen vroegen zijn ouders advies aan psychologen maar die spraken steeds over ‘hoop’ en over ‘verwachting’ op een goede afloop. Voor de opvoeders brachten: ‘hoop’ en ‘verwachting’ echter geen oplossing om Louis  – met zijn dwarsliggerij – in het gareel te krijgen.

Wèl heeft hij zijn uiterste best gedaan om deze negatieve eigenschappen te verbeteren, of toch tenminste te camoufleren. Maar dat is niet gelukt. Waarschijnlijk gaat het om aangeboren karakterologische brandmerken die nauwelijks vatbaar zijn voor verandering.

Nà zijn studies werkte Louis de eerste 16 jaar van zijn beroepsleven in commerciële functies bij 3 bedrijven: Philips in Eindhoven, bij het Zwitserse Sandoz (het huidige Novartis) en bij IBM Nederland. Zich handhaven bij dit soort bedrijven deed hij niet zozeer met zijn charmes of zijn innemende persoonlijkheid, maar wèl met het leveren van prestaties die uitgingen boven hetgeen de bazen van hem verwachtten.

Opmerkelijk was dat hij tijdens sollicitatiegesprekken weigerde te onderhandelen over zijn toekomstig salaris, maar alleen wilde praten over de vraag ‘Wat kan ik hier leren?’. Bij Sandoz kon hij daarom, met behoud van salaris, beginnen met zijn studie psychologie in Bazel.

16 jaar lang met succes werken in commerciële functies wekt de indruk dat hij heel commercieel was. Maar dat was meer schijn dan werkelijkheid. Zijn behoefte, om de aard van zijn dienstverlening te perfectioneren was groter dan zijn streven naar geld. Bovendien was hij een pionierstype; iemand die iets wil opbouwen en daardoor niet geschikt is voor uitvoerende routine werkzaamheden en al zeker niet onder de leiding van een baas.

In 1959 was Louis gehuwd. Uit dat huwelijk werden 3 kinderen geboren: Ronald, Marco en Paulette. Tijdens de opvoeding van zijn kinderen was Louis vaak afwezig. Ook in de avonduren en in het weekend. Hij probeerde dat goed te praten met het argument dat hij vooruit wilde komen in het leven en daardoor het hele gezin een hogere welstand kon bieden.

Om extra ervaring op te doen en extra geld te verdienen begon hij al tijdens zijn studies om naast zijn werk van overdag ook ’s-avonds te werken als enquêteur voor een marktonderzoeksbureau en met de huis aan huis verkoop van bijbels en andere producten.

Door die ervaring kreeg hij in 1965 de opdracht van instituut Rhetorica om een cursus te schrijven over zijn methodiek van verkopen. Daarna leidde hij docenten voor dat instituut op en ging ook zelf in de avonduren deze training geven. Dat alles duurde 9 jaar tot 1974.

In 1974 kwam Louis terecht in een identiteitscrisis. Dat is een toestand van fundamentele onzekerheid over je eigen plaats en rol in de samenleving. Het gevolg was dat Louis besloot om te stoppen met werken en om alleen nog dingen te doen die hij aangenaam vond. Een identiteitscrisis noemt men ook wel een 2^e geboorte. En bij Louis verliep dit als volgt:

Omdat er toch wat brood op de plank moest komen ging hij eerst na wat hij prettig vond om te doen èn (wat zo mogelijk) ook nog wat geld opbracht.

Er waren slechts 2 dingen die hij leuk vond:

~  Mensen confronteren met hun zwakke punten en daarna…’zout in de wonde  strooien’ door te vertellen hoe ze die zwakke punten moesten verbeteren.

~  Het 2^e was: voor onderwijzer spelen door het geven van plenaire trainingen zoals hij dat in de avonduren voor instituut Rhetorica al 9 jaar deed.

Hij is toen gestart met Stichting Communicatie; een psychologisch adviesbureau voor het bedrijfsleven. En in de kortste keren liep dat als een trein. Hij had daarbij vooral profijt van zijn vermogen om de tekorten bij anderen te zien en daarover niet te kunnen zwijgen (u weet wel die splinters in de ogen van anderen). Dit vermogen stelde hem ook in staat om snel de zwakke plekken in een organisatie op te sporen.

Hij kreeg dan ook opdrachten om bedrijven door te lichten…… èn om van individuele medewerkers te bepalen of ze extra coaching nodig hadden of  …… dat ze beter de vacaturekrant konden kopen.

Hoe sneller, harder en scherper hij vertelde wat er allemaal niet deugde in het betrokken bedrijf, hoe groter de waardering die hij kreeg. Dit was in feite een transformatie van zijn negatieve karaktertrekken naar een positief gegeven; in iets waar anderen baat bij hadden. En dàt maakte iedereen gelukkig.

Vanaf 1980 concentreerde Louis zich op de kwalitatieve uitbouw van de diensten die hij via Stichting Communicatie aanbood. Dit laatste was noodzakelijk omdat hij de geschiktheid van mensen moest vaststellen met behulp van psychologische testen. Alleen die dingen deugen niet. Hij vergeleek die testen met: “Een inbreker …..die een bankkluis wil kraken ……met een tandenstoker “.

En ook over zijn eigen vakgebied was hij  relativerend. “Een psycholoog”, zei hij altijd,… “is een blinde, …..die in een stikdonkere kelder op zoek is naar een zwarte kat”.

Hij besteedde dan ook elk vrij uur aan de studie van vakliteratuur en legde in binnen- en buitenland contacten met goeroes die hem verder konden helpen in zijn zoektocht naar kwaliteit.

Het uiteindelijke gevolg was dat hij aan zijn vakgebied ‘de psychologie’ verschillende nieuwe inzichten en nieuwe instrumenten heeft toegevoegd (waaronder De Spiegeltest, de training SYWIN en de meervoudige-interactieve-semantiek).

In 1994 nam Marco ten Berge, ‘het roer’ bij Stichting Communicatie over. Onder zijn leiding heeft een schaalvergroting plaats gevonden op het gebied van omzetten, personeel, klanten èn een verdieping van de expertise en de gebruikte meetmethoden. Enkele jaren later traden Koert Lafeber en Peter Ardesch als Partners toe tot het bestuur van Stichting Communicatie.

Louis bleef ondertussen vanaf 1994 tot en met het jaar 2000 nog parttime werken voor klanten.

Vanaf 66-jarige leeftijd trok hij zich terug uit dat openbare leven maar werkte achter de schermen door aan de optimalisering van de diensten van de Stichting.

In 1995 werd bij Louis een ernstige ziekte vastgesteld: longfibrose van het type U.I.P. Een onbehandelbare ziekte met een levensverwachting van circa 4 jaar.

En toch had hij in deze laatste fase van zijn leven wéér profijt van zijn moeilijke karakter. Enerzijds dankzij zijn realisme want hij aanvaarde gewoon de feiten van zijn ziekte. Anderzijds had hij voordeel van zijn ‘Thomas’ instelling. ……u weet wel……’eerst zien en dan geloven’.

Standaard gaf men in de hele wereld tegen longfibrose een combinatie van hormonen (Medrol) en chemotherapie (Endoxan). Na literatuurstudie bleek Louis, dat deze middelen op agressieve wijze het lichaam vernietigen en dat voor de gunstige werking bij longfibrose géén bewijs bestaat. Louis heeft daarom deze therapie consequent geweigerd. Deze weigering is waarschijnlijk de reden dat hij vele jaren langer heeft geleefd dan gemiddeld bij deze aandoening.

Op 2 juli 2011 is Louis uiteindelijk in Brugge (België) overleden op 76-jarige leeftijd.

Alhoewel hij al circa 13 jaar niet meer onderdeel uitmaakt van Stichting Communicatie, merken wij zijn gedachtengoed nog vrijwel dagelijks. En ook zijn er nog steeds mensen die in het verre verleden trainingen hebben gehad van Louis en daar met bijzondere gevoelens op terugkijken.

Hij wordt gemist maar niet vergeten.